Choroba Osgooda-Schlattera to schorzenie, które najczęściej kojarzone jest z okresem dojrzewania i intensywnym wzrostem u młodzieży. Jednak jej konsekwencje mogą utrzymywać się również w dorosłości, powodując dyskomfort i ograniczenia w aktywności fizycznej. W tym artykule przyjrzymy się przyczynom występowania tej choroby u dorosłych oraz skutecznym metodom jej leczenia i łagodzenia objawów.
Czym jest choroba Osgooda-Schlattera?
Choroba Osgooda-Schlattera (OS) to schorzenie ortopedyczne dotyczące guzowatości kości piszczelowej – miejsca, gdzie ścięgno rzepki łączy się z piszczelem. Charakteryzuje się bólem, obrzękiem i uwypukleniem w okolicy poniżej kolana. Choć pierwotnie rozwija się w okresie dojrzewania (najczęściej między 10. a 15. rokiem życia), jej skutki mogą być odczuwalne również w dorosłym życiu.
Choroba Osgooda-Schlattera jest rodzajem osteochondrozy – zaburzenia rozwoju kości na skutek powtarzających się mikrourazów w miejscu przyczepu ścięgna rzepki do guzowatości piszczeli.
U młodzieży choroba ta pojawia się w okresie intensywnego wzrostu, gdy kości wydłużają się szybciej niż mięśnie i ścięgna. Powoduje to zwiększone napięcie w miejscu przyczepu ścięgna do kości, co prowadzi do mikrourazów i stanu zapalnego. Z czasem w miejscu tym może dojść do fragmentacji i powiększenia guzowatości piszczeli, co tworzy charakterystyczne uwypuklenie widoczne pod kolanem.
Choroba Osgooda-Schlattera u dorosłych – przyczyny
U dorosłych choroba Osgooda-Schlattera może występować w dwóch formach:
1. Jako konsekwencja nieleczonej lub niewłaściwie leczonej choroby z okresu dojrzewania
2. Jako wynik przewlekłego przeciążenia lub urazu okolicy przyczepu ścięgna rzepki
Główne czynniki przyczyniające się do wystąpienia lub utrzymywania się objawów u dorosłych to:
- Pozostałości strukturalne – fragmenty kostne lub powiększona guzowatość piszczeli, które powstały w okresie dojrzewania i mogą drażnić okoliczne tkanki
- Przewlekłe przeciążenie – szczególnie u osób uprawiających sporty wymagające częstego zginania kolan, skoków lub biegania (np. koszykówka, siatkówka, piłka nożna)
- Mikrourazy – powtarzające się drobne urazy okolicy przyczepu ścięgna rzepki, które nie mają szansy się zagoić
- Predyspozycje anatomiczne – np. wysoko umiejscowiona rzepka czy zaburzenia osi kończyn dolnych, które zwiększają obciążenie przyczepu ścięgna
- Osłabienie mięśni stabilizujących staw kolanowy – szczególnie mięśnia czworogłowego uda, co prowadzi do zwiększonego napięcia ścięgna rzepki
Objawy choroby Osgooda-Schlattera u dorosłych
Objawy u dorosłych mogą różnić się od tych występujących u młodzieży. Najczęściej spotykane symptomy to:
- Ból zlokalizowany w okolicy guzowatości piszczeli, nasilający się podczas aktywności fizycznej, szczególnie przy bieganiu, skakaniu i przysiadach
- Widoczne uwypuklenie lub zgrubienie poniżej kolana, które może być bolesne przy dotyku
- Dyskomfort podczas klękania lub nacisku na przednią część kolana, co może utrudniać codzienne czynności
- Ograniczenie pełnego zgięcia lub wyprostu kolana, szczególnie po dłuższej aktywności
- Ból przy wchodzeniu i schodzeniu po schodach, który często jest pierwszym zauważalnym objawem
- Uczucie sztywności kolana po dłuższym okresie spoczynku, np. po przebudzeniu
U dorosłych objawy są zazwyczaj mniej intensywne niż u młodzieży, ale mogą być bardziej przewlekłe i uporczywe. Często nasilają się podczas aktywności sportowej i ustępują w spoczynku, co skłania wielu pacjentów do ignorowania problemu przez długi czas.
Diagnostyka choroby Osgooda-Schlattera
Rozpoznanie choroby Osgooda-Schlattera u dorosłych opiera się głównie na:
- Badaniu klinicznym – lekarz ocenia objawy, bada bolesność i uwypuklenie guzowatości piszczeli, przeprowadza testy funkcjonalne kolana
- Badaniach obrazowych – zdjęcie RTG może ukazać powiększoną guzowatość piszczeli lub wolne fragmenty kostne, które są charakterystyczne dla tego schorzenia
- USG – pozwala ocenić stan ścięgna rzepki i tkanek miękkich, wykryć zmiany zapalne i ewentualne mikrourazy
- Rezonansie magnetycznym (MRI) – w bardziej skomplikowanych przypadkach, do dokładnej oceny stanu chrząstki, ścięgien i tkanek miękkich otaczających staw
Diagnostyka różnicowa powinna wykluczyć inne schorzenia, takie jak zapalenie kaletki przedrzepkowej, zespół bólowy rzepkowo-udowy, uszkodzenie łąkotki czy zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego, które mogą dawać podobne objawy.
Metody leczenia choroby Osgooda-Schlattera u dorosłych
Leczenie u dorosłych zależy od nasilenia objawów i stopnia zmian strukturalnych. Celem terapii jest nie tylko złagodzenie bólu, ale przede wszystkim przywrócenie pełnej funkcji stawu kolanowego i zapobieganie nawrotom. Najczęściej stosowane metody obejmują:
Leczenie zachowawcze
- Modyfikacja aktywności – czasowe ograniczenie obciążających kolano ćwiczeń i aktywności, bez konieczności całkowitego zaprzestania ruchu
- Fizjoterapia – ukierunkowana na wzmocnienie mięśni stabilizujących kolano, szczególnie mięśnia czworogłowego uda i mięśni pośladkowych
- Stretching – systematyczne rozciąganie mięśni czworogłowych uda i grupy kulszowo-goleniowej, co zmniejsza napięcie ścięgna rzepki
- Krioterapia – stosowanie zimnych okładów w celu zmniejszenia bólu i obrzęku, szczególnie po aktywności fizycznej
- Leki przeciwzapalne – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego, stosowane okresowo, nie jako rozwiązanie długoterminowe
- Ortotyka – specjalne opaski lub ortezy odciążające przyczep ścięgna rzepki, które mogą przynieść ulgę podczas aktywności fizycznej
Zabiegi małoinwazyjne
- Iniekcje – zastrzyki z kortykosteroidów lub osocza bogatopłytkowego (PRP) w okolice przyczepu ścięgna, które mogą przyspieszyć gojenie i zmniejszyć stan zapalny
- Terapia falą uderzeniową – stymulująca procesy naprawcze w tkankach i skutecznie zmniejszająca ból w przypadkach przewlekłych
Leczenie operacyjne
W przypadkach opornych na leczenie zachowawcze, gdy występują znaczne dolegliwości bólowe lub ograniczenia funkcjonalne, może być konieczne leczenie operacyjne:
- Usunięcie wolnych fragmentów kostnych – które mogą drażnić okoliczne tkanki i powodować przewlekły ból
- Zmniejszenie uwypuklenia guzowatości piszczeli – jeśli powoduje ono ból przy klękaniu lub ucisku, co znacząco wpływa na jakość życia
- Uwolnienie napięcia ścięgna rzepki – w przypadkach znacznego napięcia i przewlekłego bólu, który nie ustępuje po innych metodach leczenia
Leczenie operacyjne jest rozważane tylko w przypadkach, gdy objawy znacząco wpływają na jakość życia, a metody zachowawcze nie przynoszą poprawy. Większość pacjentów dobrze reaguje na terapię zachowawczą i nie wymaga interwencji chirurgicznej.
Profilaktyka i zalecenia dla dorosłych z chorobą Osgooda-Schlattera
Osoby dorosłe z przebytą chorobą Osgooda-Schlattera lub jej objawami powinny:
- Regularnie wykonywać ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące staw kolanowy, co zmniejsza obciążenie ścięgna rzepki
- Dbać o prawidłową rozgrzewkę przed aktywnością fizyczną, aby przygotować stawy i mięśnie do wysiłku
- Stosować stretching mięśni czworogłowych uda i grupy kulszowo-goleniowej zarówno przed, jak i po treningu
- Unikać nadmiernego przeciążania stawu kolanowego, szczególnie przy aktywności wymagającej częstego zginania kolan lub skoków
- Stosować odpowiednie obuwie sportowe z amortyzacją, które zmniejsza obciążenie stawów podczas aktywności
- W przypadku nasilenia objawów – stosować krioterapię i czasowo ograniczyć aktywność, by dać tkankam szansę na regenerację
- Rozważyć alternatywne formy aktywności, takie jak pływanie czy jazda na rowerze, które mniej obciążają staw kolanowy
Choroba Osgooda-Schlattera u dorosłych rzadko całkowicie uniemożliwia aktywność fizyczną, ale może wymagać jej modyfikacji i dostosowania do indywidualnych możliwości. Kluczowe jest słuchanie własnego ciała i reagowanie na sygnały bólowe.
Odpowiednio leczona i kontrolowana choroba Osgooda-Schlattera pozwala większości dorosłych pacjentów na prowadzenie aktywnego trybu życia z minimalnymi ograniczeniami. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie, właściwe leczenie i regularne wykonywanie zalecanych ćwiczeń wzmacniających i rozciągających. W przypadku nawracających lub nasilających się dolegliwości warto skonsultować się z lekarzem ortopedą lub fizjoterapeutą, który pomoże dobrać indywidualny program terapeutyczny.